Αγαπάς με;

Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον παράδειγμα σχετικά με το θέμα αγάπη και με την ελληνική γλώσσα. Εγώ πάντα έδειχνα αυτό το παράδειγμα στους φοιτητές μου στο πανεπιστήμιο στο Ρίο, όταν δίδασκα γλωσσολογία εκεί.

Στα αρχαία ελληνικά και στη γλώσσα της Καινής Διαθήκης, υπήρχαν τουλάχιστον τρείς λέξεις που εξέφραζαν την έννοια της αγάπης, δηλαδή τρία διαφορετικά είδη αγάπης - άγαπη (η θεσπέσια αγάπη, η τέλεια αγάπη), έρως (η σαρκική αγάπη) και φίλος (η αδελφική αγάπη), και καθεμία απ’ αυτές τις λέξεις είχε ένα καθένα της ρήμα. Αυτή η διαφορά χάθηκε στις σύγχρονες δυτικές γλώσσες, συμπεριλαμβανομένου των ελληνικών.

Αυτό το απόσπασμα του κατά Ιοάννη Ευανγγελίου επεξηγεί καλά την δισκολία να το μεταφράσουμε τον πλούτο σημασίων της αρχαίας ελληνικής στις ευρωπαϊκές γλώσσες.

15 When they had finished breakfast, Jesus said to Simon Peter, ‘Simon son of John, do you love me more than these?’ He said to him, ‘Yes, Lord; you know that I love you.’ Jesus said to him, ‘Feed my lambs.’ 16A second time he said to him, ‘Simon son of John, do you love me?’ He said to him, ‘Yes, Lord; you know that I love you.’ Jesus said to him, ‘Tend my sheep.’ 17He said to him the third time, ‘Simon son of John, do you love me?’ Peter felt hurt because he said to him the third time, ‘Do you love me?’ And he said to him, ‘Lord, you know everything; you know that I love you.’ Jesus said to him, ‘Feed my sheep.

15Als sie nun gegessen haben, sagt Jesus zu Simon Petrus: Simon, Sohn des Johannes, liebst du mich mehr, als diese mich lieben? Er sagt zu ihm: Ja, Herr, du weisst, dass ich dich lieb habe. Er sagt zu ihm: Weide meine Lämmer!

16Und er sagt ein zweites Mal zu ihm: Simon, Sohn des Johannes, liebst du mich? Der sagt zu ihm: Ja, Herr, du weisst, dass ich dich lieb habe. Er sagt zu ihm: Hüte meine Schafe!

17Er sagt zum dritten Mal zu ihm: Simon, Sohn des Johannes, hast du mich lieb? Petrus wurde traurig, weil er zum dritten Mal zu ihm sagte: Hast du mich lieb?, und er sagt zu ihm: Herr, du weisst alles, du siehst doch, dass ich dich lieb habe. Jesus sagt zu ihm: Weide meine Schafe!

15. Αφού λοιπόν εγευμάτισαν, λέγει προς τον Σίμωνα Πέτρον ο Ιησούς· Σίμων Ιωνά, αγαπάς με περισσότερον τούτων; Λέγει προς αυτόν· Ναι, Κύριε, συ εξεύρεις ότι σε αγαπώ. Λέγει προς αυτόν· Βόσκε τα αρνία μου.

16. Λέγει προς αυτόν πάλιν δευτέραν φοράν· Σίμων Ιωνά, αγαπάς με; Λέγει προς αυτόν· Ναι, Κύριε, συ εξεύρεις ότι σε αγαπώ. Λέγει προς αυτόν· Ποίμαινε τα πρόβατά μου.

17. Λέγει προς αυτόν την τρίτην φοράν· Σίμων Ιωνά, αγαπάς με; Ελυπήθη ο Πέτρος ότι είπε προς αυτόν την τρίτην φοράν· Αγαπάς με; και είπε προς αυτόν· Κύριε, συ εξεύρεις τα πάντα, συ γνωρίζεις ότι σε αγαπώ. Λέγει προς αυτόν ο Ιησούς· Βόσκε τα πρόβατά μου.

15 Ὅτε οὖν ἠρίστησαν, λέγει τῷ Σίμωνι Πέτρῳ ὁ Ἰησοῦς· Σίμων Ἰωνᾶ, ἀγαπᾷς με πλέον τούτων; λέγει αὐτῷ· Ναί, Κύριε, σὺ οἶδας ὅτι φιλῶ σε. λέγει αὐτῷ· Βόσκε τὰ ἀρνία μου. 16 λέγει αὐτῷ πάλιν δεύτερον· Σίμων Ἰωνᾶ, ἀγαπᾷς με; λέγει αὐτῷ· Ναί, Κύριε, σὺ οἶδας ὅτι φιλῶ σε. λέγει αὐτῷ· Ποίμαινε τὰ πρόβατά μου. 17 λέγει αὐτῷ τὸ τρίτον· Σίμων Ἰωνᾶ, φιλεῖς με; ἐλυπήθη ὁ Πέτρος ὅτι εἶπεν αὐτῷ τὸ τρίτον, φιλεῖς με, καὶ εἶπεν αὐτῷ· Κύριε, σὺ πάντα οἶδας, σὺ γινώσκεις ὅτι φιλῶ σε. λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· Βόσκε τὰ πρόβατά μου.

Στο πρωτότυπο στην Κοινή γλώσσα, ο Ιησούς ρωτάει τον Πέτρο αν το αγαπάει με το τέλειο τύπο αγάπης, και ο Πέτρος του απαντάει με το ρήμα “φιλώ σε”, όπως ένας φίλος μου. Ο Ιησούς γίνεται απογοητευμένος με την απάντηση και ίσως γι’αυτό τον ξαναρωτάει αν τον αγαπάει. Ο Πέτρος συνεχίζει να χρησιμοποιεί την έκφραση “φιλώ σε”. Αναμφισβήτητα απογοητευμένος, ο Ιησούς τον ξαναρωτάει για την τρίτη φορά, αλλά τώρα με το ρήμα “φιλώ”. Μπορεί να θέλει να εννοήσει “Αλήθεια είναι πως δεν μ’αγαπάς με την τέλεια αγάπη, μόνο μ’αγαπάς όπως φίλος;” Και ο Πέτρος επιμένει να χρησιμοποιεί το ρήμα “φιλώ”.

Ούτε από τη μετάφραση στα αγγλικά ούτε στα γερμανικά γίνεται ξεκάθαρη αυτή η διαφορά, δηλαδή, ο λόγος για τον οποίο ο Ιησούς έχει κάνει τρείς φορές την ίδια ερώτηση. Αλλά και στη μετάφραση στα νέα ελληνικά δεν χρησιμοποιούνται το ρήμα “φιλώ”, γιατί έχει σήμερα μία άλλη σημασία.

Μπορείτε να φανταστείτε, από αυτό απλό παράδειγμα, πόσες σημασίες, πόσα συμφραζόμενα στην Βίβλο δεν μπορούμε να καταλάβουμε από τις μεταφράσεις που χρησιμοποιούμε. Αν θέλετε πραγματικά να καταλάβετε τις έννοιες ενός κειμένου, πρεπει πάντα να είμαστε ικανοί να διαβάσουμε το πρωτότυπο.